स्मरण महान क्रांतिकारकाचे

ब्रिटिशांच्या जुलमी राजवटीपासून देशाला मुक्त करण्यासाठी अनेक क्रांतिकारकांनी आपापल्या पद्धतीने लढा दिला. एका क्रांतिकारकाच्या शौर्यापासून प्रेरणा घेत अनेक क्रांती देशात घडल्या. स्वातंत्र्याचा विचार क्रांतिकारकांच्या मनात, डोक्यात इतका भिनला होता की, त्यासाठी घर, कुटुंबासह वेळेप्रसंगी अन्नाचा त्यागही त्यांनी केला. असाच एक क्रांतिकारक म्हणजे चंद्रशेखर आझाद...

आज महान क्रांतिकारक चंद्रशेखर आझाद यांची जयंती आहे. या निमित्ताने संपूर्ण देश त्यांचे स्मरण करीत आहे. चंद्रशेखर आझाद हे भारतातील असे एक महान क्रांतिकारक होते ज्यांच्या नावाने इंग्रज थरथर कापत असत. चंद्रशेखर आजाद निर्भिड क्रांतिकारक होते ज्यांनी देशासाठी आपले प्राण अर्पण केले. चंद्रशेखर आझाद यांचा जन्म २३ जुलै १९०६ रोजी मध्य प्रदेशात झाला होता. आपल्या निर्भय शैलीसाठी प्रख्यात असलेल्या चंद्रशेखर यांनी अवघ्या १४व्या वर्षी १९२१ मध्ये गांधींच्या असहकार चळवळीत भाग घेतला होता. मात्र अचानक गांधीजींनी असहकार चळवळ बंद केल्याने त्यांची विचारसरणी बदलली आणि ते हिंदुस्तान रिपब्लिकन असोसिएशनचे सक्रिय सदस्य झाले.

१. स्वातंत्र्यलढ्याचे एक महान नायक चंद्रशेखर आझाद यांचा जन्म मध्य प्रदेशातील झाबुआ येथे झाला. आझाद जिथे जन्मला होता त्या ठिकाणाला आता 'आझादनगर' म्हणून ओळखले जाते.

२.आझादने लहान वयातच स्वातंत्र्यासाठी लढा दिला होता.

३. आझादला त्याच्या पहिल्या शिक्षेत १५ फटके आले. आझादांच्या देशभक्तीचा अंदाज यावरून व्यक्त केला जाऊ शकतो की त्यांनी प्रत्येक व्हीपवर वंदे मातरम सोबतच महात्मा गांधी की जय या घोषणा दिल्या. आणि त्यानंतर त्याला जाहीरपणे 'आझाद' म्हटले जाऊ लागले.

४. आझादला जेव्हा पहिल्यांदा शिक्षा झाली तेव्हाची कहाणी देखील रंजक आहे. जेव्हा त्याला कोर्टात त्याच्याबद्दल माहिती विचारण्यात आली तेव्हा त्याने असे उत्तर दिले की तिथे बसलेल्या इंग्रजांना धक्का बसला. त्याने आपले नाव 'आझाद' वडिलांचे नाव 'स्वतंत्रता' आणि राहत्या जागेचे नाव 'जेल' असे सांगितले होते.

५. चौरा-चौरी घटनेनंतर जेव्हा महात्मा गांधींनी आपले आंदोलन मागे घेतले, तेव्हा आझाद यांच्यासह अनेक तरुण क्रांतिकारकांनी कॉंग्रेसपासून विभक्त होऊन त्यांची स्वतःची संघटना स्थापन केली. या संघटनेचे नाव 'हिंदुस्थानी लोकशाही संघ' असे ठेवले गेले. या संघटनेत देशातील तरुण क्रांतीकारकांना जोडण्यात आले.

६. त्यानंतर आझादने क्रांतिकारकांसह सरकारी तिजोरी लुटण्यास सुरवात केली. इंग्रजांनी अन्याय अत्याचार करून भारतीय लोकांकडून लुटलेली रक्कम या तिजोरीत ठेवली होती. रामप्रसाद बिस्मिल आणि चंद्रशेखर आझाद यांनी सह क्रांतिकारकांसह ब्रिटिश तिजोरी लुटण्यासाठी आणि शस्त्रे खरेदी करण्यासाठी ऐतिहासिक काकोरी ट्रेन दरोडा टाकला. या घटनेने ब्रिटीश सरकार पूर्णपणे हादरून गेले होते.

७. लाला लाजपत राय यांच्या मृत्यूचा बदला सुद्धा चंद्रशेखर आझाद यांनी घेतला. लाहोरमध्ये आझादने इंग्रज पोलिस अधिकारी सँडर्स यास गोळ्या घालून ठार करण्यात आले होते. त्यानंतर आझाद तिथेच थांबला नाही, त्याने लाहोरच्या भिंतींवर उघडपणे पत्रकेही लावली. त्यावर असे लिहिले होते की, 'लाला लाजपत राय यांच्या मृत्यूचा बदला घेण्यात आला'.

८. आझाद म्हणाले होते की, ते आजाद आहेत आणि पुढेही आजाद राहतील. ब्रिटिश सरकार चंद्रशेखर आझाद जिवंत असताना कधीच त्यांना कधीच पकडू शकत नव्हती किंवा गोळीही घालू शकत नव्हती.

९. २७ फेब्रुवारी १९३१ रोजी अलाहाबादच्या अल्फ्रेड पार्कमध्ये इंग्रज पोलिसांनी आझादला चारही बाजूंनी घेरले. अनेक ब्रिटीश दल उद्यानात आले. आझाद २० मिनिटे ब्रिटिश पोलिसांशी झुंज देत राहिला. यादरम्यान त्याने आपल्या साथीदारांना तेथून सुखरुप बाहेर काढले. जेव्हा अझडकडे एकच गोळी उरली तेव्हा त्याने ती स्वत:ला मारली. कारण आझाद ने असा संकल्प केला होता की, इंग्रजी पोलिस त्याला जिवंत कधीच पकडू शकणार नाही. ते म्हणायचे मी आपल्या अखेरच्या श्वासापर्यंत देशासाठी शत्रूशी लढत राहील. मरेपर्यंत इंग्रजांच्या हाती न लागण्याची त्यांनी शपथ घेतली होती, आणि ती त्यांनी पाळली. ते आपल्या नावाप्रमाणे शेवटपर्यंत आझाद राहिले आणि देशाकरता प्राणांची आहुती दिली.

१०. आझादने स्वतःला गोळी झाडूनही इंग्रज पोलिस त्याच्याकडे जाण्याचे धाडस करीत नव्हते. बर्‍याच वेळानंतर आझादकडून गोळीबार झाला नव्हता तेव्हा इंग्रज पोलीस जरा पुढे गेले. आझादचा मृत शरीर बघितल्यानंतर इंग्रज पोलिसांच्या जीवात जीव आला. त्याच्या शेवटच्या लढतीत आझादने संपूर्ण ब्रिटीश संघाला हादरवून सोडले होते. ज्या उद्यानात चंद्रशेखर आझाद कायमचे मुक्त झाले, आज तो उद्यान 'चंद्रशेखर आझाद' पार्क म्हणून ओळखला जातो.